Kun je jezelf genezen van hyperacusis en tinnitus?

Geschreven door Arjan van Oostwaard.

Mijn telefoon geeft een Linkedin piepje. Bericht van Ellen. Hoe het gaat, en of ik geïnteresseerd ben om mijn verhaal aangaande mijn gehoorproblematiek op haar nieuwe online platform ‘Holistisch Horen’ te delen? Het is alweer een tijdje geleden dat Ellen en ik elkaar gesproken hebben. Ik ken haar uit de tijd dat ze jobcoach was voor een dove collega van mij bij een grote supermarktorganisatie op de werkvloer. Dat deed ze op een zeer warme maar doortastende manier.

Onbewust trainde ze mij ook in onze gesprekken. Beter articuleren, actiever spreken met wat ondersteunende gebarentaal en meer gebruik maken van mimiek. Ik heb daar grappig genoeg nog profijt van, zeker in de Vlaamse woon- en werkwereld waarin ik nu verkeer. Belgen zijn veel gevoeliger voor lichaamstaal en het onuitgesprokene dan de gemiddelde Nederlander is mijn ervaring.

De laatste keer dat ik Ellen zag was ze van werkgever en job veranderd en al actief met zichzelf verder te ontplooien middels cursussen en workshops. We hebben het nodige gemeen, allebei de nodige fysieke en mentale tegenslag gehad, maar van nature positief ingesteld en oplossingen leren zoeken in onszelf in plaats van in de ‘buitenwereld’.

Ik hoefde dus niet lang na te denken over haar vraag. We spreken af voor een interview. We ontmoeten elkaar in de prachtige bakkerij/horeca zaak van haar man en zwager. Na een lekkere kop koffie zitten we binnen vijf minuten alweer op een soort van zielsniveau met elkaar te babbelen. Ellen vertelt me dat de technische ontwikkelingen niet hebben stilgestaan. Met behulp van een gehoorimplantaat heeft ze een gedeelte van haar gehoor teruggekregen, waardoor ze gesprekken nog beter kan volgen en nu zelfs kan telefoneren. Ik vind het zeer boeiende info, maar wat mij vooral opvalt is dat ze zelf veel rustiger en met een heel natuurlijke intonatie is gaan praten.

We hebben het over de holistische zienswijze en over hoe belangrijk het is om, vooral in deze chaotische drukke tijden waarin er van alles aan het gebeuren is, wat buiten onze invloedssfeer lijkt te liggen. Balans te houden, geest en lichaam op elkaar te laten aansluiten en alles, binnen en buiten ons lichaam, in verband met elkaar te leren zien.  Lichamelijk ongemak wil ons vaak iets vertellen. Er is misschien wel een diepere bedoeling van ons leven.

We kunnen beter onze kostbare tijd leren besteden aan het laten werken van de universele levensenergie die ons allen met elkaar verbindt. Wij zijn meesters geworden om deze energie te blokkeren vanuit angstgevoelens en hebben het ridicule idee dat we daarom alles maar moeten controleren en beheersen. Ik vertel Ellen dat ik, net als zij zelf, al langer het idee heb dat mijn ervaringen en inzichten de moeite waard zijn om te delen. Niet zozeer om anderen te moeten ‘helpen’ (want die behoefte is vaak toch weer ego gerelateerd), maar meer om anderen van dienst te kunnen zijn. Schrijven over mijn hyperacusis en tinnitus bijvoorbeeld…

Ik kan mij het moment nog levendig voor de geest halen. Het was 2010 toen ik te voet op weg was naar een meeting in een ander gebouw op het grote distributieterrein in Veghel, waar ik op dat moment werkzaam was als manager. Ik besloot de korte route te nemen en wandelde zo langs een laadkuil waar een vrachtwagen geladen klaar stond om te vertrekken. De afstand tussen mij en de vrachtwagen bedroeg nog geen drie meter, toen het luchtsysteem van de trailer explodeerde. De klap was zo groot (volgens de deskundigen harder dan dat van een kanonschot) dat ik het door mijn hele lichaam voelde. En toen was het stil….heel erg stil….geluidloos zelfs. Ik hoorde helemaal niets meer.

Ik stond verstijfd te kijken naar hoe de chauffeur uit zijn cabine kwam en ook zag ik allerlei mensen uit de diverse gebouwen in de buurt naar buiten komen rennen. Allen nieuwsgierig naar wat die klap nu precies had veroorzaakt. De chauffeur zal mij ongetwijfeld hebben gevraagd hoe het ging, maar ik heb het niet gehoord. Ik liep als verdwaasd terug naar mijn kantoor. Ik begon na een paar minuten weer wat te horen, gelukkig, maar tegelijk met het gehoor kwam er een vreselijke pieptoon opzetten, iets tussen een straaljager, tandartsboor en een slijptol in. Een geluid waar ik tot op de dag van vandaag mee te kampen heb en wat grote invloed zou hebben op mijn levensloop.

Het volgende moment dat nu bij mij naar boven komt is dat ik wat later op die dag (werken ging niet meer) over de A50 naar huis reed, nog steeds niet volledig beseffend wat mij was overkomen. Ik registreerde wel iets anders; het was bewolkt en het had geregend, de zon kwam op achter een grote wolk en ik zag een regenboog verschijnen waarvan het einde precies neer kwam op het gebouw waar ik werkzaam was…

Eenmaal thuisgekomen met een piepende metgezel in mijn hoofd werd ik nog een ander monster gewaar. Ik kon de hoge stemmen van onze kleine kinderen niet meer verdragen en kreeg bij elk hoog en of/hard geluid het gevoel alsof iemand een mes in mijn gehooringangen stak. Ik had tot dat moment nog nooit van hyperacusis gehoord. Ik vertrok naar de slaapkamer en dat was het begin van de zwaarste periode die ik en mijn gezin in ons bestaan hebben meegemaakt.

Na maanden depressief en van de wereld afgezonderd thuis te hebben gezeten en het mezelf, mijn gezinsleden, de huisdokter, audiologen een psycholoog enorm moeilijk te hebben gemaakt kwam er een moment dat een goede huisvriendin mij attent maakte op Vipassana meditatie. Misschien dat ik daar baat bij zou hebben? Al had ik bij het circus moeten leren koorddansen of leeuwen temmen om enige verlichting in mijn situatie te krijgen; ik had het waarschijnlijk gedaan. Ik durf zelfs te stellen dat als ik een schietwapen zou hebben gehad, ik waarschijnlijk dit verhaal nooit zou hebben geschreven, zo ver was ik heen.

Op het moment dat ik mij aanmeldde bij een Vipassana centrum voor een tiendaagse stilte retraite had ik echt geen idee waar ik aan begon. Ik had me nergens op voorbereid of over ingelezen en had op mijn inschrijfformulier verzwegen dat ik kampte met een depressie. Anders was ik hoogstwaarschijnlijk niet eens toegelaten. De situatie thuis was inmiddels zodanig explosief geworden dat er niet bepaald werd uitgekeken naar mijn terugkomst, maakte dat ik als een hulpeloos wrak mijn persoonlijke spullen inleverde bij de vriendelijke centrum-vrijwilliger en tekende voor het de komende tien dagen mijzelf onthouden van het doden van levende wezens (wat dan ook), van stelen, van seksuele activiteiten, van liegen en van alcohol en/of drugs.

De eerste twee dagen waren hels. Welke gek verzint het om rond vier uur ‘s nachts op te staan om vervolgens tien(!) uur per etmaal op een matje onder het onverstaanbare gebrabbel en gezang van een of andere goeroe je eigen ademhaling te observeren en dan ook nog vegetarisch moeten eten en niet te mogen praten? En dan dat ellendige zitten, ik kon geen enkele gemakkelijke houding vinden en zat er letterlijk tien hernia’s uit op die vierkante meter. De fysieke pijn die ik had (maar dan ook in zo ongeveer elk lichaamsdeel) zorgde er wel voor dat mijn geestelijke pijn naar de achtergrond verdween. Zitten, pauzeren, zitten, eten, uitrusten, zitten, pauzeren, zitten. En tussendoor moet ik maar aanhoren ‘Start again’, ‘Start Again’, ‘Start Again’……

Op dag drie kwam er een kentering. Ik merkte dat ik rustiger zat en dat ik langzaamaan de hele situatie, zoals die nu eenmaal was, door een andere bril begon te aanschouwen. Er ontstond een nieuw inzicht, ik voelde aan alles dat ik van binnen (mentaal en fysiek) volledig vast en vol met blokkades zat en dat ik nu de kans had om hier iets aan te doen. Ik begon op een wat dieper niveau iets te leren over mijn geest. Mijn paniekerige gedachten schoten weliswaar nog steeds alle kanten op, maar de frequentie ervan werd minder. Mijn lijf was het vechten tegen de (lotus) zithouding moe; de pijn begon langzaam maar zeker weg te vloeien.

Kleine bonus in het verhaal: ik verkeerde in een zodanig stille omgeving dat de hyperacusis mij niet negatief kon beïnvloeden en de tinnitus zich inmiddels in een wat draaglijker toonhoogte en intensiteit manifesteerde. In de avonden leerde ik over de zuivere moraal, concentratie en wijsheid, universele natuurwetten en de vergankelijkheid van alles.

’s Nacht sliep ik amper, toch was ik niet moe. Ik lag uren lang met mijn ogen open te wachten op het alarmsignaal van 04.00uur. Ik begon zelfs gemotiveerd te raken en keek bijna reikhalzend uit naar de vierde dag. De dag van de inwijding in Vipassana, vrij vertaald; de dingen zien zoals ze zijn middels het observeren van de gewaarwordingen op het hele lichaam, door middel van het scannen van je hele lichaam op celniveau.

Er werd ons die dag gevraagd om twee uur achter elkaar volledig stil te blijven zitten om de overgang van het observeren van de ademhaling naar het observeren via een punt boven op het hoofd goed te laten verlopen. Wat er bij mij op dat moment gebeurde is met geen pen te beschrijven. Ik ervoer ineens absolute eenheid, alsof ik de samenhang tussen alles begreep en boven mijn fysieke lichaam en alle materie uitsteeg. Er stroomde een golf van licht naar binnen via het punt boven op mijn hoofd waarop ik mij concentreerde. Ik had mijn ogen dicht maar het voelde alsof ik in het volle zonlicht zat.

We mochten na dit voor mij heel bijzondere moment even pauzeren en ik liep als een verlicht wezen de tuin in. Ik zag alles door een heel heldere bril. Dhamma in de betekenis van de echte werkelijkheid; ik begreep de continue stroom van het leven. De pauze was maar kort, we moesten weer gaan zitten, ‘Start again’…….. en weg was de magie, maar teleurgesteld was ik niet. De werkelijkheid is zoals die is, gewoon weer opnieuw beginnen.

Deze diepe ervaring maakte wel dat mijn oorspronkelijke cynisme plaats maakte voor motivatie. Ik mediteerde de daarop volgende dagen steeds dieper en dieper en had vaak advies nodig van de lerares, omdat mijn ervaringen niet geheel overeen kwam met het lesprogramma. Ik merkte dat ik mijn aandacht steeds meer vrij door mijn lichaam kon laten gaan. Het bruiste en bubbelde en ik had totaal geen pijn en stroefheid meer in mijn lijf. De harde stukken in mijn rug smolten weg als sneeuw voor de zon. Ik ervoer al een ‘free flow’ zonder dat het besproken was in het lesprogramma. Ik liep vooruit, was conclusie van de lerares telkens weer. Ik mocht erop vertrouwen dat hetgeen zich aandiende goed was.

Zo gebeurde het dat ergens op de zesde dag er iets uit mijn hoofd weg floepte, maar dan ook letterlijk ‘fffllloeoeoeoep’. Alsof er een zenuwknoop los sprong. Ik had op dat moment nog niet door wat er precies was gebeurd, maar toen ik een half uur later zat te eten en een keukenvrijwilliger een ijzeren pot keihard op de grond liet vallen en ik rustig bleef zitten glimlachen naar de ongelukkige man zonder naar mijn oren te grijpen, snapte ik dat er een ongenode gast uit mijn hoofd was vertrokken. De hyperacusis was verdwenen. Deze is ook nooit meer teruggekomen.

Achteraf bezien durf ik wel te stellen dat dit een opgelopen trauma was, wat zich op de zenuwen in mijn hoofd had genesteld en wat ik met Vipassana meditatie dus op neurologisch niveau heb kunnen laten oplossen.

De tinnitus volgde gedurende de retraite een wat ander pad. Met het verdwijnen van de hyperacusis merkte ik dat het volume van de pieptoon dag na dag steeds meer afnam en lager van toon werd. Dag acht veranderde het volume in een golfpatroon; van hoog naar laag, naar midden naar lager en zo verder tot een moment (het was inmiddels midden in de nacht) dat het even (ik schat een paar minuten) volledig stil was in mijn hoofd. Die momenten van stilte kwamen op dag negen keer op keer terug en ze duurden steeds langer. Ik was inmiddels zo gelijkmoedig dat ik het wel opmerkte, maar er totaal geen oordeel meer over had. Geen euforisch gevoel wanneer het stil was, maar ook geen teleurgesteld gevoel wanneer de piep zich weer manifesteerde.

Dag tien, de laatste, brak aan. De tinnitus was weg en bleef weg , die dag. We mochten inmiddels weer praten maar ik had daar in het begin totaal geen behoefte aan. Ik hoorde de rest van de groep inmiddels vrolijk babbelen maar ik zocht nog even de rust en stilte van de tuin op. Ik voelde me als herboren, ik heb er geen ander woord voor. Pas een uur later mengde ik mij in de bonte groep van Vipassana gangers. Ik heb vervolgens geschaterd van het lachen om de verhalen van mijzelf en van de anderen. Niet te geloven wat er gedurende die tien dagen is gebeurd. Iedereen straalde, letterlijk!

De rit naar huis, de elfde dag, was onwerkelijk. Ik reed door een slaperig België, de zon scheen en de tijd stond stil. Carmen, mijn echtgenote, stond me bij de voordeur op te wachten en zij zag dat het goed was. De tinnitus is na een paar dagen weer teruggekomen, permanent maar in een hanteerbare vorm. Daarbij zie ik de tinnitus nu meer als een praktische coach die ingrijpt, wanneer ik mijn grenzen te ver overschrijd. Ik let niet op elk geluidje en heb mijn gehoor zelfs weer kunnen laten wennen aan drukke omgevingen. Ook kan ik weer enorm genieten van muziek.

Ik nam mij voor om een jaar lang twee uur per dag te mediteren met de belofte van de lerares dat er veel positieve dingen zouden gebeuren in mijn leven. Dat klopte als een bus, ik heb het volgehouden. Ik voelde mij in dat jaar weer goed genoeg om te gaan werken. Ik ben wel van baan en werkgever veranderd, weliswaar op een wat lager verantwoordelijkheid niveau, maar dat betekende ook minder stress en meer tijd voor de collega’s waar ik verantwoordelijk voor was. We hebben in datzelfde jaar de stap gezet om een huis te kopen. Drie jaar later werd ik in het gelijk gesteld met betrekking tot de aansprakelijkheidskwestie van het arbeidsongeval en zo kon ik die hele periode voorgoed afsluiten.

Inmiddels zijn we tien jaar verder en heb ik intussen een drietal tiendaagse Vipassana retraites gedaan. Elke keer was volledig anders. Carmen is ook gaan mediteren en volgt de tiendaagse retraite in Israël. Er zijn inmiddels Vipassana centra over de hele wereld. We wonen en werken tegenwoordig in België. Ik en mijn gezin genieten al jaren van een goed leven met een gezonde balans tussen werk en vrije tijd.

Mediteren lukt niet altijd even goed, maar wanneer we kunnen proberen we het een uur per dag te doen, liefst samen. Mediteren werkt naar onze ervaring heel krachtig en positief, maar het is welbeschouwd geen wondermiddel, vergelijk het met trainen. Hoe vaker en hoe langer, hoe groter het effect. Stop je met trainen, dan zullen ook de effecten verminderen en zelfs verdwijnen.

Om niet de verkeerde boodschap over Vipassana mee te geven wil ik de lezer nog even attent maken op de site: https://pajjota.dhamma.org/nl/referentie/vragen-antwoorden/).